1. TEORIK BÖLÜM

Atık yönetiminin temellerinden bahsederken, öncelikle en önemli terimleri açıklığa kavuşturmalıyız. Atık ve çöp nedir? Bu önemli bir sorudur çünkü birçok kişi ikisini karıştırmaktadır. Köken yerinde işe yaramaz hale gelen ve sahibinin kurtulmak istediği malzemeler atık olarak kabul edilir, ancak hala kullanılabilir, değerli madde ve/veya enerji içerirler. Çöp ise işe yaramaz hale gelmiş ve sahibinin artık kullanamayacağı veya kullanmak istemediği bir malzemedir. Çöp, ekonomik olarak kullanılabilir madde ve/veya enerji içermediği için ekonomi döngüsünden çıkarılır ve karışık bir şekilde depolanarak dökülür. Önemli terimlerden biri yeniden kullanımıdır. Ürün atık haline geldikten sonra, orijinal form ve işlevini koruyarak aynı amaç için kullanılır. Örneğin, bir PET şişe aynı şekilde bir PET şişeden yapılır, ürünün üretim sürecini kısaltarak ham madde ve enerji tasarrufu sağlar. Geri dönüşüm, önceki kavrama benzerdir, ancak temel bir farkla (Şekil 1).

Şekil 1. Geridönüşüm llogosu

Verilen ürün atık haline geldikten sonra, ham madde kullanımını azaltmaya da yardımcı olan farklı bir işleve sahip ikincil malzemeler veya ürünler üretilir. Atığın zararlı etkisini azaltmayı, çevre kirliliğini önlemeyi ve dışlamayı ve onu üretime veya tüketime geri döndürmeyi amaçlayan bir dizi faaliyet ve prosedürdür. Atık yönetiminin öncelikleri ve hedef sistemi, önem sırasına göre şu şekildedir: atık oluşumunu önleme; atığın tehlikesini azaltma, yeniden kullanma, geri dönüşüm, termal değerlendirme ve son olarak bertaraf etme (Şekil 2).

Şekil 2. Atık yönetim sisteminin amacı

Aşağıdaki sayfalarda, %55’lik hedefe ulaşmaya katkıda bulunabilecek ve ülkemizde de kullanılan yeniden kullanım teknolojilerini sunuyoruz. Aşağıdaki vaka çalışmaları, günlük tüketici yaşantımızda hakim olan plastik ve kağıt atıklarının yanı sıra, birçok yönden zorlu olan polistiren ile ilgilidir.